Dzieci 5-letnie powinny prawidłowo wymawiać większość głosek języka polskiego. Można je wesprzeć, przeprowadzając (najlepiej codziennie) kilkuminutowe ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne: ćwiczenia języka, szczególnie pionizowanie języka (niezbędne do realizacji głosek: „sz”, „ż”, „cz”, „dż”, „l”, „r”:

– język jako szczoteczka do zębów: „polerowanie” zębów górnych i dolnych, w środku i na zewnątrz,

język jako pędzelek: „malowanie” podniebienia („sufitu buzi”) w kierunkach przód

– tył, na boki, „malowanie” gwiazdek na podniebieniu (dotykanie podniebienia w różnych punktach) i księżyca (przesuwanie języka po podniebieniu z prawej do lewej strony i odwrotnie),

język jako podróżnik zwiedzający różne miejsca w buzi,

– język jako miotełka, którą odkurzamy poszczególne części jamy ustnej,

– język jako gimnastyk (układający się w rurkę lub łyżeczkę); ćwiczenia mięśni warg (dla jak najlepszej wymowy samogłosek):

– cmokajcie,

– parskajcie,

– naśladujcie zwierzęta przeżuwające trawę,

– przesyłajcie całuski; ćwiczenia podniebienia miękkiego (by uniknąć nosowania):

– naśladujcie zziajane pieski (język wysunięty aż na brodę, oddychamy głośno przez usta),

– przy otwartej szeroko buzi powtarzajcie szybko i krótko „a, a, a…”.

W ćwiczeniach usprawniających narządy artykulacyjne bardzo istotne jest systematyczne ich powtarzanie, jak zawsze przy usprawnianiu mięśni. Dlatego niezwykle ważne jest, by urozmaicać dzieciom te ćwiczenia, np. „ubierając” je w krótkie opowiadanie. Możemy na przykład podróżować konno (kląskanie językiem) i spotykać różne zwierzęta: krowę (naśladujemy żucie), królika (usta ułożone w okienko, stukanie ząbkami), kotka (ruchem języka naśladujemy koci sposób picia mleka), zziajanego psa. Na koniec „podróży” parskamy wargami.

Drodzy Rodzice!

Wasze dziecko mówi coraz więcej i coraz dokładniej wymawia poszczególne głoski. Możecie wspierać je przez działania profilaktyczne i ćwiczenia, które sprzyjają usprawnianiu narządów artykulacyjnych. Zdarza się, że dzieci 5-letnie są jeszcze dokarmiane mlekiem podawanym w butelce ze smoczkiem… Zdecydowanie należy wyeliminować ten nawyk, jest on bowiem bardzo szkodliwy dla stanu zdrowia zębów, sprzyja powstawaniu wad zgryzu oraz wad wymowy.

Dzieci przedszkolne wkładają palce do buzi. Ten nawyk także działa niekorzystnie na stan uzębienia i może prowadzić do wad wymowy.

Są różne sposoby, by go wyeliminować. Spróbujcie, który jest najlepszy dla Waszego dziecka. Najważniejsze to zachować cierpliwość, dziecku nie będzie łatwo zrezygnować z aktywności, którą wykonywało przez całe życie. Wspierajcie je i cieszcie się nawet z małych sukcesów. Jeśli ssanie kciuka (lub innych palców) jest wynikiem sytuacji stresujących dziecko, jeśli w ten sposób łagodzi ono swój lęk, spróbujcie porozmawiać o tym z dzieckiem. Nie obawiajcie się zasięgnąć porady nauczyciela, psychologa lub innego specjalisty. Bawcie się w domu, naśladując różne zwierzęta, np. pijącego mleko kotka, biegnącego konia (kląskanie językiem, powoli i szybko), krowę żującą trawę, syczącego węża, królika zjadającego marchewkę, chomika wypychającego policzki zapasami, „rozmawiające rybki”. W ten sposób usprawnicie buzię dziecka, pomożecie mu najładniej jak tylko może wymawiać głoski języka polskiego. Odciskajcie ślady ust (pomalowanych szminką lub czekoladą) na kartkach, zbierajcie z talerzyków ustami np. preparowany ryż, zielony groszek, przenoście słomką do napojów kawałki papieru lub styropianowe kulki z talerza na talerz.

Źródło: Książka dla nauczyciela. Dzieciaki w akcji, pięciolatki, Nowa Era

Autorzy porad dla nauczycieli i rodziców: Anna Dobosz, Katarzyna Kajkowska (terapeuta SI), Anna Lewandowska (logopeda), Ewelina Wilkos (psycholog).